maandag 7 mei 2012

Lugdunum – Relikwieën en documenten (2)


Lugdunum, dat letterlijk 'stad van (de god) Lugh'* betekent, was ooit een Romeinse nederzetting in de buurt van het huidige Katwijk.**
In de tijd van de renaissance ging de stad Leiden zich in officiële documenten Lugdunum noemen. Dat klopte niet. De antieke naam voor Leiden is Matilo. Dat was een fort aan het begin van het kanaal van Corbulo, in wat nu de woonwijk Roomburg is. Om het nog wat ingewikkelder te maken, voegden de Leidenaren aan Lugdunum de aanduiding Batavorum toe. Dit om onderscheid te maken met een ander Lugdunum, dat in Frankrijk lag. Dat was Lyon. Het Leidse Lugdunum lag in het gebied van de Bataven. Maar dat was opnieuw een historische vergissing, want het oorspronkelijke Lugdunum, dat bij Katwijk lag, lag in het gebied van de Kaninefaten.

Er is in Leiden een voetbalclub die Lugdunum heet, en de Latijnse naam voor de universiteit is Academia Lugduno Batava. We lezen dat in het zegel van de universiteit, waaraan nog is toegevoegd de zinspreuk Libertatis Praesidium, wat vertaald moet worden met Bolwerk van Vrijheid.

Als je in Leiden afstudeert of promoveert, krijg je een prachtige, in het Latijn gestelde bul, met daarop in gekalligrafeerde letters je naam, de datum van de dag en nog zo wat vermeldingen. Dat kalligraferen gebeurt door de pedel.*** Hij heeft me daar eens over verteld. Hij doet dat in een apart zaaltje in het Academiegebouw, waar hij niet wordt afgeleid. De doctorsbullen krijgen ook nog een zegel.**** Ook daarvoor is de pedel verantwoordelijk. Maar dat is zo'n precisiewerkje, dat hij dat liever thuis doet. De bullen moeten daarvoor dan wel op reis, terug naar de plek waar het allemaal begon...
Want daar, op de zolder van zijn Katwijkse huis, heeft de pedel een pannetje. Daarin verwarmt hij de zegellak. Als de lak vloeibaar is, plaatst hij linksonder op de bul een mal. Daar giet hij de lak in, om er vervolgens het zegel van de Leidse universiteit in te stempelen. Op een zolder, een bolwerk van vrijheid, in het ware Lugdunum.


* Lugh is de Keltische zonnegod. Hij werd gezien als de god van de kunsten, de ambachten en de handel, voor de Romeinen een hele belangrijke god, een zogenaamde vadergod.
** We zien dat op de Tabula Peutingeriana, de Peutinger kaart. Dat is een kopie van een Romeinse reiskaart uit de derde tot vierde eeuw. De oudst bekende kopie is uit de dertiende eeuw en wordt bewaard in de Österreichische Nationalbibliothek in Wenen.
*** De pedel (spreek uit: pùdèl) is aan de universiteit de functionaris die promoties en oraties leidt en voor de stoet uit loopt met zijn staf. Boven op de staf staat Minerva, de godin van de wijsheid. Aan het eind van een promotiezitting komt de pedel de zaal binnen en roept 'hora est', wat Latijn is voor 'het is tijd'. Daarmee wordt de discussie, het vraag-en-antwoordspel, tussen aan de ene kant de promotiecommissie, bestaande uit professoren en doctoren, en aan de andere kant de kandidaat, de aankomende doctor, beëindigd. Het maakt daarbij niet uit of je midden in een vraag of antwoord zit. Tijd is tijd. Als de exact drie kwartier dat de zitting duurt bijna voorbij zijn, hoor je de pedel al aankomen, door de rammelende zilveren wapenschildjes die aan zijn staf hangen. Daar kun je als kandidaat handig gebruik van maken als je net moet beginnen met weer een vraag te beantwoorden.
**** Het grootzegel van de Universiteit Leiden meet ongeveer 8 centimeter in doorsnee. In het midden staat de godin Minerva afgebeeld, met links van haar het wapen van Holland, rechts het wapen van de stichter van de universiteit, prins Willem van Oranje, en onder haar voeten het wapen van Leiden. Het randschrift luidt: Signum maium Academiae Lugdunensis apud Batavos. In het Nederlands: 'Grootzegel van de Universiteit van Leiden bij de Bataven'. Op het lakzegel ontbreekt de toevoeging Libertatis Praesidium.

3 opmerkingen:

  1. Bij de Kaninefaten twijfelde ik even: het is toch Cananefaten? Maar dat is nieuwerwets, begrijp ik uit de Wikipedia :-)
    http://nl.wikipedia.org/wiki/Cananefaten
    groet,
    Els

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ik stel voor de naam Quick Boys te ruilen tegen Lugdunum. Historisch verantwoord.

    BeantwoordenVerwijderen